Noong unang panahon, sa isang maliit na bayan sa Ayuman, namumuhay ang tatlong magigiting na bayani—sina Banlak, Agyu, at Kuyasu. Ayon sa mga alamat ng mga Ilianon, itinuturing silang magkakapatid na mga anak ni Pamulaw. Ang isa sa mga pangunahing tauhan, si Agyu, ay may apat na kapatid na babae, subalit sa kwentong ito, sina Yambungon at Ikawangon lamang ang ating nakilala.
Ang pagsilang ng epikong ito ay nagsimula nang ipadala ni Agyu ang kanyang mga kapatid na sina Kuyasu at Banlak sa datu Moro. May dala silang siyam na komu-buu-buong pagkit bilang kabayaran sa isang kasunduang pinasok ng kanilang ama. Ngunit sa hindi inaasahang pangyayari, nagalit ang datu Moro dahil sa kabuntotang halaga ng pagkit. Sa kanyang pagkapoot, ibinalibag niya ito kay Kuyasu, na sinundan ito sa ulser. Sa galit, sinibat ni Kuyasu ang datu, tinamaan ito sa kanyang dibdib, at sa pangyayaring ito, nabunyag ang masalimuot na kapalaran ng kanilang bayan.
Napagtanto ni Agyu na may magaganap na giyera dahil sa trahedyang iyon. Sa mabilisang desisyon, nagtungo sila sa Ilian at doon nagpasya si Agyu na itayo ang isang kuta sa bundok ng Ilian. Dito nagsimula ang kanilang paghahanda para sa mga pagsubok na susubok sa kanilang tapang at katapangan.
Ang kwento ay patuloy na umunlad nang dumating ang mga mandirigma ng Morong na dumaan sa Ilog Palangi. Sa malupit na labanan, ipinakita ni Agyu ang kanyang kahusayan sa pakikipaglaban at halos naubos ang mga kaaway. Isang matagumpay na tagumpay na nagbigay daan sa kanilang pagtatagumpay sa Ilian.
Pagkatapos ng kanilang tagumpay sa Ilian, nagdesisyon si Agyu na lumipat sa bayang Tigyandang. Dito sila sinalakay, at sa pampang ng Linayagon naganap ang masusing paglalaban ng mga tauhan ni Agyu. Sa kabila ng kanilang tapang, ubos ang kanilang lakas hanggang sa lumitaw si Tanagyaw, ang batang anak ni Agyu, na nagpakita ng kahusayan sa laban. Sa ikaapat na araw, napatay ni Tanagyaw ang lahat ng kalaban, nagdala ng tagumpay sa kanilang bayan.
Sa pagtatapos ng kanyang tagumpay, naglakbay si Tanagyaw patungo sa bayang Bablayon. Dito, natuklasan niya ang matinding pangangailangan ng tao sa tulong ng isang bayani. Nang malaman niya na lulusubin sila ng mga mananakop, hindi siya nag-atubiling sumugod at nilabanan ang mga ito. Sa pamamagitan ng kanyang tapang, napatay ni Tanagyaw ang mga mananakop at naging tagapagtanggol ng bayan. Bilang ganti, ipinakasal siya sa anak ng datu, nagtataglay ng pagkakaisa at kapayapaan.
Ngunit ang kanilang kaligayahan ay hindi nagtagal, sapagkat dumating ang panganib mula sa mga mananakop sa ibayong dagat. Nang sumiklab ang laban, nag-utos si Agyu sa mga lalaki, bata, at matanda na lumaban, ngunit sila’y natalo. Hinulaan ng propeta ang kanilang malagim na wakas, ngunit tinanggihan ito ni Tanagyaw, na itinuring itong parusa. Sa kanyang pagsisikap, nagbihis si Tanagyaw ng sampung suso at kumuha ng sibat at kalasag na hindi nasusugatan. Sa baybayin, nilabanan niya ang mga mananakop, na nagdulot ng isang matindi at makapigil-hiningang laban. Patung-patong ang mga bangkay, tila isang burol ng mga bayaning lumaban hanggang sa kamatayan.
Matapos ang matagumpay na laban, iniatang ni Agyu ang pamumuno sa bayan kay Tanagyaw, ang kanyang anak na naging tagapagtanggol at nagtanggol sa kanilang lahi. Kasama ang kanyang kaakit-akit na asawa, itinatag ni Tanagyaw ang isang masiglang pamayanan na nagtaglay ng diwa ng pagkakaisa at tapang na ipinamana sa kanila ni Agyu, ang bayaning tagapagtanggol ng Ayuman.
Buod ng Epikong Agyu
Ang Epikong Agyu ay nagsisimula sa bayan ng Ayuman, kung saan naninirahan ang magkakapatid na sina Banlak, Agyu, at Kuyasu. Sila ay itinuturing na mga bayani sa tradisyon ng mga Ilianon at mga anak ni Pamulaw. Si Agyu, ang pangunahing tauhan, ay may apat na kapatid na babae, ngunit sa kwentong ito, sina Yambungon at Ikawangon lamang ang nabanggit.
Ang buod ng epiko ay naglalahad ng mga pangyayari matapos ipadala ni Agyu ang kanyang mga kapatid na sina Kuyasu at Banlak sa datu Moro para magbigay ng kabayaran. Ngunit dahil sa maliit na halaga ng pagkit, nagalit ang datu Moro at naging sanhi ito ng alitan. Sa pangyayaring ito, sumiklab ang isang magulong giyera na nagdulot ng mga pagsubok sa bayan ng Ayuman.
Matapos ang mga laban at tagumpay sa Ilian, nagdesisyon si Agyu na ilipat ang kanyang pamilya sa bayang Tigyandang. Dito naganap ang isa pang matindi at makahulugang laban sa pampang ng Linayagon. Sa kaharian ng Tigyandang, ipinakilala si Tanagyaw, ang anak ni Agyu na naging bayaning tagapagtanggol ng kanilang bayan.
Ang kwento ay naglalaman din ng pag-ibig at pag-aasawa, kung saan ipinakasal ang anak ng datu kay Tanagyaw bilang gantimpala sa kanyang kabayanihan. Subalit, ang kaligayahan ay hindi nagtagal dahil dumating ang bagong panganib mula sa mananakop sa ibayong dagat.
Isang mahigpit na laban ang sumiklab, at dito ipinag-utos ni Agyu sa kanyang mga tauhan na lumaban. Ngunit kahit sa kanilang tapang, natalo sila at hinulaan ng isang propeta ang malagim na wakas. Sa pagtatanggol sa kanilang bayan, nag-alsa ang anak ni Agyu na si Tanagyaw. Sa kanyang tapang at kabayanihan, napatay niya ang lahat ng mananakop, ngunit sa sariling kamatayan.
Matapos ang laban, itinalaga ni Agyu ang bayan kay Tanagyaw at ang kanyang magandang asawa na nagbigay ng pag-asa at pag-unlad sa kanilang pamayanan.
Mga Tauhan sa Epikong Agyu
- Agyu – Ang pangunahing bayani at tagapagtanggol ng Ayuman. Anak ni Pamulaw at kapatid nina Banlak, Kuyasu, at apat na babae.
- Banlak – Isa sa mga kapatid ni Agyu na naglaro ng mahalagang papel sa alitan sa datu Moro.
- Kuyasu – Isa pang kapatid ni Agyu na nasaktan sa laban sa datu Moro.
- Tanagyaw – Ang anak ni Agyu na sumiklab ng matinding laban at nagsilbing bayaning tagapagtanggol ng bayan.
Tagpuan ng Epikong Agyu
- Ayuman – Ang bayan kung saan nagsimula ang kwento at kinabibilangan ng mga bayaning sina Agyu, Banlak, at Kuyasu.
- Ilian – Ang bundok kung saan itinayo ni Agyu ang isang kuta bilang paghahanda sa giyera.
- Tigyandang – Ang bayan kung saan lumipat sina Agyu at ang kanyang pamilya matapos ang mga tagumpay sa Ilian.
- Linayagon – Ang pampang kung saan naganap ang laban sa bayan ng Tigyandang.